Majątek wspólny małżonków – kompletny przewodnik o podziale majątku
Wspólność majątkowa między małżonkami to jedno z najważniejszych zagadnień prawa rodzinnego w Polsce. Wiedza o tym, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jest kluczowa nie tylko podczas trwania małżeństwa, ale przede wszystkim w momencie, gdy dochodzi do podziału majątku wspólnego. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy, co stanowi majątek wspólny małżonków, jak wygląda procedura podziału majątkowego oraz jakie możliwości daje podział majątku w sądzie.
Czym jest wspólność majątkowa i kiedy powstaje?
Wspólność majątkowa to ustrój prawny, który powstaje automatycznie w momencie zawarcia małżeństwa. Zgodnie z polskim prawem, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Warto podkreślić, że małżonkowie mogą wybrać inny ustrój majątkowy poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (intercyzy) przed lub w trakcie trwania małżeństwa.
W czasie trwania ustawowej wspólności majątkowej, małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, a zatem nie mogą rozporządzać udziałami w tym majątku. Przed ustaniem wspólności majątkowej, małżonkowie nie mogą także domagać się podziału majątku wspólnego. Jest to istotna informacja w kontekście ewentualnego podziału majątkowego w przyszłości.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Majątek wspólny obejmuje szereg składników, które zostały precyzyjnie określone w prawie. Do najważniejszych elementów majątku wspólnego należą:
Dochody z pracy i działalności zarobkowej
Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków stanowią podstawowy element majątku wspólnego^2. Oznacza to, że każde wynagrodzenie otrzymywane przez któregokolwiek z małżonków w trakcie trwania wspólności majątkowej staje się częścią majątku wspólnego, niezależnie od tego, który z małżonków je otrzymał.
Dochody z majątków
Do majątku wspólnego zaliczają się również dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Jest to interesujący aspekt, ponieważ oznacza, że nawet jeśli dany składnik majątku należy wyłącznie do jednego z małżonków (np. mieszkanie nabyte przed ślubem), to dochody z tego składnika (np. czynsz z wynajmu) wchodzą do majątku wspólnego.
Środki emerytalne i ubezpieczeniowe
W skład majątku wspólnego wchodzą także:
- Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków
- Kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS
Przedmioty nabyte w trakcie małżeństwa
Generalną zasadą jest, że do majątku wspólnego zalicza się wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich^1. Dotyczy to zarówno ruchomości, jak i nieruchomości, a także praw majątkowych.
Przedmioty codziennego użytku
Do majątku wspólnego należą również przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków, nawet jeśli zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę^2.
Podział majątku wspólnego – kiedy i jak jest możliwy?
Podział majątku wspólnego staje się możliwy dopiero po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami^1. Jest to istotny element każdego procesu podziału majątkowego.
Przyczyny ustania wspólności majątkowej
Wspólność majątkowa może ustać z kilku powodów:
- Śmierci jednego z małżonków
- Orzeczenia rozwodu
- Orzeczenia separacji
- Ustanowienia rozdzielności majątkowej w drodze umowy (zawarcie intercyzy)
- Orzeczenia sądu na żądanie jednego z małżonków^1
Sposoby podziału majątku wspólnego
Podział majątku wspólnego może nastąpić na dwa główne sposoby:
- Umowny podział majątku wspólnego – małżonkowie mogą dokonać podziału w formie umowy, np. w akcie notarialnym. Ten sposób daje dużą elastyczność, ponieważ umowa może ograniczać się do części majątku, z zachowaniem możliwości późniejszego podziału pozostałych składników^3.
- Podział majątku w sądzie – gdy małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia, konieczne jest przeprowadzenie sądowego podziału majątku. Podział sądowy zmierza do definitywnego zniesienia wspólności majątkowej i tylko wyjątkowo może ograniczyć się do części majątku^3.
Procedura podziału majątku w sądzie – ważne aspekty
Podział majątku w sądzie to złożona procedura, która wymaga uwzględnienia wielu aspektów. Postępowanie o podział majątku wspólnego następuje po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami i jest regulowane przez art. 567 Kodeksu Postępowania Cywilnego.
Przebieg postępowania sądowego
W toku postępowania o podział majątku sąd rozstrzyga nie tylko o samym podziale, ale także o:
- Ustaleniu nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym
- Zwrocie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty lub odwrotnie
W przypadku sporu dotyczącego ustalenia nierównych udziałów, sąd może wydać postanowienie wstępne, co może przyspieszyć cały proces podziału majątkowego.
Rodzaje orzeczeń w sprawach o podział majątku
W sprawie o podział majątku sąd może wydać kilka rodzajów postanowień:
- Postanowienie wstępne – rozstrzyga wstępnie spór wynikły na tle podziału majątku
- Postanowienie częściowe – kompleksowo rozstrzyga dane zagadnienie
- Postanowienie kończące postępowanie w sprawie
Sposoby podziału majątku orzekane przez sąd
Sąd może zastosować różne metody podziału majątku:
- Podział w naturze – gdy jest to możliwe, sąd dzieli majątek na części i przyznaje je małżonkom z ewentualnymi dopłatami
- Przyznanie składników majątku jednemu z małżonków – gdy majątku nie da się podzielić, sąd może przyznać go jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty drugiego
Co nie podlega podziałowi majątkowemu?
Nie wszystkie składniki majątkowe podlegają podziałowi w postępowaniu o podział majątku wspólnego. W szczególności podziałowi nie podlega:
1. Majątek osobisty małżonków
Do majątku osobistego, który nie podlega podziałowi, zalicza się m.in.:
- Przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (przed ślubem)
- Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej)
- Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie
- Przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków
- Przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia
Warto zauważyć, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego często kwestią sporną jest to, czy określony składnik wchodzi w skład majątku wspólnego, czy osobistego. Jest to istotny element każdego procesu podziału majątku wspólnego, który może znacząco wpłynąć na jego wynik.
2. Długi i zobowiązania
Przedmiotem podziału są jedynie aktywa, czyli tzw. czysta masa majątkowa. Długi zasadniczo nie są objęte podziałem, z wyjątkiem sytuacji, gdy dług zaciągnięty przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności ustawowej został zużyty na majątek wspólny i spłacony w okresie pomiędzy ustaniem wspólności majątkowej a podziałem majątku wspólnego^3.
Małżonkowie mogą jednak przy umownym podziale majątku określić, kto za jaki dług odpowiada, choć takie porozumienie nie wpływa na ich odpowiedzialność wobec wierzycieli, a jest skuteczne jedynie w stosunkach wewnętrznych między małżonkami^3.
Podsumowanie
Majątek wspólny małżonków obejmuje szeroki zakres składników majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej. Jego podział staje się możliwy dopiero po ustaniu wspólności majątkowej i może być dokonany zarówno w sposób umowny, jak i w drodze postępowania sądowego.
Podział majątku wspólnego to złożony proces, który wymaga dokładnego rozpoznania, co wchodzi w skład majątku wspólnego, a co należy do majątków osobistych małżonków. W przypadku trudności z polubownym rozwiązaniem, podział majątku w sądzie jest często jedynym rozwiązaniem, choć wiąże się z dłuższą procedurą.
Właściwe przygotowanie do podziału majątkowego, w tym zgromadzenie odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej pochodzenie poszczególnych składników majątku, może znacząco ułatwić cały proces i przyczynić się do sprawiedliwego podziału majątku wspólnego.
„Podział majątku wspólnego małżonków to jedna z najtrudniejszych i najbardziej skomplikowanych w polskim prawie tzw. spraw działowych, zarówno pod względem faktycznym, jak i prawnym.”^2
[^1]: https://notariusz-centrum.pl/podzial-majatku
[^2]: https://www.profinfo.pl/blog/podzial-majatku-wspolnego-przed-rozwodem-i-po-rozwodzie/
[^3]: https://notariuszaugustow.pl/podzial-majatku-wspolnego/
[^4]: https://www.omega-lex.pl/blog/co-nalezy-wiedziec-przy-sprawach-o-podzial-majatku
[^5]: https://www.lex.pl/podzial-majatku-wspolnego-malzonkow,22534.html
[^6]: https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-rodzinny-i-opiekunczy-16785962/art-31
[^7]: https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-postepowania-cywilnego-16786199/art-567
