Choroba psychiczna a rozwód – kompleksowy przewodnik prawny
Choroba psychiczna współmałżonka może stanowić podstawę do orzeczenia rozwodu, jednak polskie prawo nie traktuje tej kwestii w sposób automatyczny. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, choroba psychiczna, jeśli ma cechy choroby długotrwałej i poważnej, w zasadzie stanowi powód do rozwodu, ale każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny wszystkich okoliczności sprawy. Kluczowe znaczenie ma wykazanie związku między chorobą psychiczną a trwałym i zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego, przy jednoczesnym braku negatywnych przesłanek rozwodowych.
Podstawy prawne rozwodu z osobą chorą psychicznie
Rozwód z osobą chorą psychicznie reguluje przede wszystkim art. 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód1. Choroba psychiczna może doprowadzić do rozpadu wszystkich trzech więzi małżeńskich: emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej.
Istotne jest również to, że sam fakt wystąpienia choroby psychicznej u małżonka nie przesądza jednoznacznie o zasadności żądania rozwodu z tej przyczyny2. Sąd musi wykazać związek choroby psychicznej z trwałym i zupełnym rozkładem pożycia małżonków oraz brak negatywnych przesłanek orzeczenia rozwodu.
Wpływ rodzaju choroby psychicznej na postępowanie rozwodowe
Różne rodzaje chorób psychicznych wywierają odmienne skutki na funkcjonowanie małżeństwa i mogą w różny sposób wpływać na orzeczenie rozwodu. Choroba dwubiegunowa nierzadko jest przyczyną rozwodu, jeżeli schorzenie nie jest odpowiednio leczone, a zachowanie pacjenta przyczynia się do rozpadu pożycia małżeńskiego. W stanie manii małżonek może wydawać pieniądze w sposób niekontrolowany i zaciągać zobowiązania, z którymi następnie nie potrafi sobie poradzić, natomiast w fazie depresji może zaniedbywać dzieci i sprawy dotyczące prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.
Depresja, jako jedna z najczęściej diagnozowanych chorób psychicznych, może również stanowić podstawę rozwodu, jednak nie zawsze. Jeżeli osoba cierpiąca na depresję może normalnie funkcjonować i budować relację, choroba ta może nie być wystarczającym powodem do orzeczenia rozwodu.
Leczenie psychiatryczne a rozwód – kluczowy czynnik w orzecznictwie
Leczenie psychiatryczne a rozwód stanowią kwestie ściśle ze sobą powiązane w ocenie sądów rodzinnych. Postawa małżonka wobec terapii i leczenia może mieć decydujące znaczenie dla wyniku postępowania rozwodowego. Jeżeli osoba cierpiąca na osobowość borderline nie podejmuje leczenia, może to stanowić podstawę do orzeczenia o winie za rozpad pożycia po jej stronie.
Szczególnie istotne są okresy remisji w przypadku chorób o przebiegu przewlekłym. Jeżeli małżonek odmawia leczenia w okresach remisji, a jego postawa prowadzi do rozkładu pożycia, może zostać on uznany za współwinnego lub nawet wyłącznie winnego rozpadu pożycia. Sądy zwracają uwagę na to, czy chory małżonek wykazuje gotowość do podjęcia lub kontynuowania terapii psychiatrycznej.
Negatywne przesłanki rozwodowe w przypadku choroby psychicznej
Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd może nie dać rozwodu, jeżeli uzna, że jest on sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, gdyż tego rodzaju żądanie może wyglądać jako chęć pozostawienia drugiej strony samej sobie.
Inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku choroby fizycznej, gdzie orzeczenie rozwodu byłoby z reguły sprzeczne z normami życia społecznego. Inna sytuacja ma również miejsce, gdy osoba chora jest w podeszłym wieku i nie ma bliskich osób, które mogłyby jej zapewnić opiekę.
Orzekanie o winie w kontekście rozwodu z osobą chorą na depresję
Rozwód z osobą chorą na depresję wymaga szczególnej uwagi przy orzekaniu o winie za rozkład pożycia małżeńskiego. Choroba psychiczna może wyłączyć możliwość przypisania choremu małżonkowi winy za rozkład pożycia, jeśli rozkład ten był wynikiem działań chorego małżonka wynikających z jego stanu chorobowego. Wyłączenie winy wynika z faktu, że choroba psychiczna może uniemożliwić świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Niemniej choroba psychiczna nie wyklucza automatycznie przypisania choremu małżonkowi wyłącznej winy za rozpad pożycia małżeńskiego. Decydującym czynnikiem jest zdolność małżonka do świadomego działania w czasie popełniania czynów wpływających na rozkład pożycia. W przypadku chorób psychicznych o przebiegu przewlekłym rozkład pożycia może być postrzegany jako efekt działań chorego na przestrzeni lat.
Choroba psychiczna dzieci a orzeczenie rozwodu rodziców
Rozwód z chorą na depresję może również dotyczyć sytuacji, gdy choroba psychiczna dotyka nie małżonka, ale dziecko. Sąd będzie orzekał, czy w okolicznościach sprawy orzeczenie rozwodu będzie „uczciwe” w stosunku do chorego dziecka. W szczególności będzie badać, czy rozwód nie przełoży się negatywnie na możliwość opieki nad dzieckiem, jego warunki bytowe oraz proces leczenia.
Jeśli sąd uzna, że rozwód byłby sprzeczny z dobrem wspólnych małoletnich dzieci, wówczas może nie dać stronom rozwodu. Kluczowe znaczenie ma ocena wpływu rozwodu na kontynuację terapii i stabilność środowiska terapeutycznego dziecka.
Praktyczne aspekty postępowania w sprawach rozwodowych z chorobą psychiczną
Rozwód z osobą chorą psychicznie wymaga szczególnego przygotowania procesowego i odpowiedniej dokumentacji medycznej. Osoba, u której występują objawy choroby psychicznej, musi zostać poddana szczegółowym badaniom przez biegłego lekarza z dziedziny psychiatrii. W sprawie o rozwód można wnosić o badanie biegłego psychiatry sądowego, a możliwe są również badania w Opiniodawczym Zespole Sądowych Specjalistów.
Warto również pamiętać, że rozwijając się z kimś, kto ma osobowość borderline, należy przygotować się na bardzo ciężką przeprawę, dlatego rozwód powinien być przeprowadzony bardzo ostrożnie, w wyważony i możliwie skuteczny sposób. Istotne jest również właściwe udokumentowanie wpływu choroby na funkcjonowanie rodziny i rozkład więzi małżeńskich.
Podsumowanie
Choroba psychiczna może stanowić podstawę do orzeczenia rozwodu, jednak polskie prawo rodzinne podchodzi do tej kwestii z dużą ostrożnością, chroniąc zarówno osobę chorą, jak i dobro rodziny. Kluczowe znaczenie ma wykazanie związku między chorobą a trwałym rozkładem pożycia oraz brak negatywnych przesłanek rozwodowych. Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny, uwzględniającej rodzaj choroby, stopień jej nasilenia, postawę wobec leczenia oraz wpływ na funkcjonowanie całej rodziny.
[1]: https://arslege.pl/rozwiazanie-malzenstwa-przez-rozwod/k2/a470/
[2]: https://codozasady.pl/p/choroba-psychiczna-jednego-z-malzonkow-czy-moze-byc-podstawa-orzeczenia-rozwodu-
[3]: https://www.diagnostyka-umyslu.pl/blog/depresja/co-robic-gdy-przezywasz-depresje-rozwodowa/
