Rozwód z orzeczeniem o winie obu stron stanowi jedną z najczęstszych form rozwiązania małżeństwa w polskim systemie prawnym, w której sąd stwierdza, że oboje małżonkowie przyczynili się do rozpadu pożycia małżeńskiego. Ta forma rozwodu niesie ze sobą szczególne konsekwencje prawne, zwłaszcza w kontekście obowiązków alimentacyjnych między byłymi małżonkami oraz kosztów postępowania sądowego. Orzeczenie o winie obustronnej wymaga od sądu przeprowadzenia szczegółowego postępowania dowodowego, w którym analizowane są zachowania obu stron podczas trwania małżeństwa, co sprawia, że proces ten jest zazwyczaj bardziej skomplikowany i kosztowny niż rozwód bez orzekania o winie.
Definicja i istota rozwodu z winy obu stron
Rozwód z winy obu stron oznacza sytuację prawną, w której sąd stwierdza, że oboje małżonkowie przyczynili się do rozkładu pożycia małżeńskiego poprzez swoje działania lub zaniechania. Ta forma orzeczenia rozwodowego stanowi alternatywę dla rozwodu bez orzekania o winie oraz rozwodu z wyłączną winą jednej ze stron, będąc w praktyce najczęstszym rezultatem długotrwałych postępowań rozwodowych, w których strony wzajemnie się obwiniają.
Istotą tego rodzaju orzeczenia jest fakt, że sąd nie ustala stopnia winy poszczególnych małżonków, lecz jedynie stwierdza, że każdy z nich przyczynił się do rozpadu związku1. Oznacza to, że nawet jeśli wina jednego z małżonków wydaje się bardziej dotkliwa, sąd może nadal orzec o winie obustronnej, jeżeli drugi małżonek również dopuścił się zawinień wobec pierwszego. Takie podejście wynika z faktu, że ustawa nie różnicuje winy na mniejszą i większą, co często może być postrzegane jako krzywdzące dla strony, której zawinienie było relatywnie mniejsze.
Kiedy sąd orzeka rozwód z obustronnej winy
Sąd orzeka rozwód z obustronnej winy najczęściej w sytuacjach, gdy obie strony wzajemnie obwiniają się o doprowadzenie do rozpadu małżeństwa i zarzuty wobec każdej z nich zostają potwierdzone w toku postępowania rozwodowego1. Taka sytuacja ma miejsce szczególnie często, gdy jedno z małżonków zażąda orzeczenia o winie współmałżonka, a drugi zaczyna się bronić i również zgłasza żądanie orzeczenia o winie. W praktyce sądowej wyjątkiem są sytuacje, w których wina tylko jednego z małżonków jest silnie widoczna, podczas gdy druga strona pozostaje „krystalicznie czysta”.
Do najczęstszych przyczyn orzeczenia winy obustronnej należą: zdrada małżeńska z obu stron, wzajemne stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej, obopólne zaniedbywanie obowiązków rodzicielskich, uchylanie się od współdziałania dla dobra rodziny przez oboje małżonków, oraz wzajemne naruszanie obowiązku wierności i lojalności. Sąd przy ocenie zachowań małżonków bierze pod uwagę całokształt ich postępowania podczas trwania małżeństwa, analizując czy doszło do zawinionego naruszenia podstawowych obowiązków małżeńskich wynikających z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Rozwód z winy obu stron a alimenty – regulacje prawne i praktyka
Kwestia alimentów w przypadku rozwodu z winy obu stron a alimenty regulowana jest przez art. 60 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego i stanowi jedną z najważniejszych konsekwencji prawnych tego typu orzeczenia. W przeciwieństwie do rozwodu z wyłączną winą jednej strony, gdzie małżonek winny nie może domagać się alimentów, przy winie obustronnej każde z byłych małżonków zachowuje teoretyczną możliwość ubiegania się o alimenty, jednak wyłącznie w przypadku popadnięcia w niedostatek. Ta regulacja sprawia, że rozwód z winy obu stron a alimenty stanowi obszar wymagający szczególnie starannej analizy prawnej i ekonomicznej sytuacji stron.
Istotną różnicą w stosunku do rozwodu bez orzekania o winie jest fakt, że w przypadku winy obustronnej obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony czasowo do pięciu lat od rozwiązania małżeństwa1. Oznacza to, że małżonek, który popadł w niedostatek, może domagać się alimentów przez cały okres trwania tej sytuacji, aż do momentu zawarcia nowego małżeństwa. Sąd przy rozstrzyganiu o alimentach musi każdorazowo badać konkretne okoliczności sprawy, w tym rzeczywistą sytuację finansową obojga byłych małżonków oraz przyczyny i stopień niedostatku strony dochodzącej alimentów.
Rozwód z winy obu stron koszty procesu – analiza finansowa
Rozwód z winy obu stron koszty procesu są znacząco wyższe niż w przypadku rozwodu bez orzekania o winie, głównie ze względu na konieczność przeprowadzenia rozszerzonego postępowania dowodowego^. Podstawowa opłata sądowa od pozwu o rozwód wynosi 600 złotych i jest identyczna niezależnie od rodzaju orzeczenia o winie, jednak przy rozwodzie z orzeczeniem o winie nie następuje zwrot połowy tej opłaty, jak ma to miejsce w przypadku rozwodu bez orzekania o winie. Ta różnica w praktyce oznacza, że już na poziomie opłat sądowych rozwód z orzeczeniem o winie jest droższy o 300 złotych.
Znaczącą pozycję w strukturze kosztów stanowi wynagrodzenie pełnomocników procesowych, które w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie kształtuje się zazwyczaj od kilku tysięcy złotych wzwyż. Dodatkowe koszty mogą obejmować opinie biegłych sądowych (od 800 do 2000 złotych), wywiady kuratorów rodzinnych (około 180 złotych), czy ewentualne sprawozdania detektywów (od 1200 złotych)^. W praktyce łączne rozwód z winy obu stron koszty procesu mogą wynosić od kilku tysięcy do kilkunastu tysięcy złotych, co czyni ten rodzaj postępowania znacznie droższym niż rozwód za porozumieniem stron.
Postępowanie dowodowe i wymogi prawne
Postępowanie dowodowe w sprawie rozwodu z orzeczeniem o winie obustronnej wymaga przedstawienia przez strony konkretnych dowodów wskazujących na zawinienie obu małżonków w rozkładzie pożycia małżeńskiego2. Dowody te mogą mieć różnorodny charakter – od dokumentów, fotografii, nagrań, wiadomości SMS czy e-mail, po zeznania świadków, którymi mogą być zarówno członkowie rodziny, znajomi, jak i osoby obce. Kluczowe znaczenie ma wykazanie związku przyczynowego między zachowaniem małżonków a rozkładem pożycia, gdyż nie każde naruszenie obowiązków małżeńskich automatycznie prowadzi do przypisania winy.
Sąd przy ocenie materiału dowodowego musi stwierdzić, czy doszło do naruszenia obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego lub zasad współżycia społecznego, które doprowadziło do trwałego oraz zupełnego rozkładu pożycia2. Szczególną uwagę sąd zwraca na takie zachowania jak: naruszenie obowiązku wierności, w tym pozory naruszenia tego obowiązku, brak partycypacji w utrzymywaniu rodziny, stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej, zaniedbywanie potrzeb małoletnich dzieci, czy uchylanie się od pracy zarobkowej. Postępowanie dowodowe w tego typu sprawach jest z reguły bardziej złożone i czasochłonne niż w przypadku rozwodu bez orzekania o winie.
Skutki prawne i różnice względem innych form rozwodu
Orzeczenie rozwodu z winy obu stron wywiera specyficzne skutki prawne, które odróżniają go zarówno od rozwodu bez orzekania o winie, jak i od rozwodu z wyłączną winą jednej ze stron. Najistotniejszą różnicą jest możliwość dochodzenia alimentów przez każdego z byłych małżonków w przypadku popadnięcia w niedostatek, przy jednoczesnym braku czasowego ograniczenia tego obowiązku do pięciu lat. W przeciwieństwie do rozwodu z wyłączną winą jednej strony, gdzie małżonek winny traci całkowicie prawo do alimentów, przy winie obustronnej zachowane zostają prawa alimentacyjne obu stron, choć ich realizacja uzależniona jest od spełnienia dodatkowych przesłanek.
Istotne jest również to, że orzeczenie o winie – czy to jednostronnej czy obustronnej – nie ma wpływu na kwestie dotyczące władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi, alimentów na rzecz dzieci, sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie, czy też podziału majątku1. Skutki orzeczenia o winie ograniczają się wyłącznie do sfery alimentacyjnej między byłymi małżonkami. W praktyce oznacza to, że decyzja o żądaniu orzeczenia o winie powinna być podejmowana głównie w kontekście potencjalnych roszczeń alimentacyjnych, a nie w nadziei na uzyskanie korzystniejszych rozstrzygnięć w innych aspektach rozpadu małżeństwa.
Podsumowanie
Rozwód z orzeczeniem o winie obu stron stanowi najczęstszą formę rozwiązania małżeństwa w sytuacjach, gdy oboje małżonkowie przyczynili się do rozpadu pożycia małżeńskiego. Charakteryzuje się on szczególnymi konsekwencjami prawnymi w zakresie obowiązków alimentacyjnych, umożliwiając każdemu z byłych małżonków dochodzenie alimentów w przypadku popadnięcia w niedostatek, bez ograniczenia czasowego do pięciu lat. Jednocześnie wiąże się z wyższymi kosztami postępowania ze względu na konieczność przeprowadzenia rozszerzonego postępowania dowodowego oraz dłuższy czas trwania procesu.
Decyzja o żądaniu orzeczenia o winie powinna być podejmowana świadomie, z uwzględnieniem wszystkich konsekwencji finansowych i prawnych takiego rozstrzygnięcia. W wielu przypadkach rozwód bez orzekania o winie może okazać się bardziej korzystnym rozwiązaniem, zwłaszcza gdy strony są w stanie osiągnąć porozumienie co do kluczowych kwestii związanych z rozpadem małżeństwa. Profesjonalna pomoc prawna jest szczególnie istotna w tego typu sprawach ze względu na ich złożoność i daleko idące konsekwencje prawne.
[1]: https://prawokobiet.pl/prawo-rodzinne/miejsce-wina-obustronna-malzonkow/
[2]: https://www.infor.pl/prawo/rozwody/sprawa-rozwodowa/5395003,Kiedy-sad-rozwodowy-orzeka-o-winie-za-rozklad-pozycia-malzenskiego.html
