Zawarcie ślubu kościelnego po rozwodzie cywilnym to temat budzący wiele pytań i wątpliwości wśród osób, które rozważają ponowne wstąpienie w związek małżeński, przede wszystkim jest to pytanie czy można wziąć ślub kościelny po rozwodzie cywilnym? Kwestia ta jest złożona i wymaga dokładnego wyjaśnienia zasad Kościoła katolickiego, dostępnych procedur oraz możliwych rozwiązań dla osób po rozwodzie, które pragną zawrzeć nowy związek sakramentalny.
Podstawowe zasady Kościoła katolickiego dotyczące małżeństwa
Kościół katolicki uznaje małżeństwo za nierozerwalne aż do śmierci jednego z małżonków. Kodeks Prawa Kanonicznego jednoznacznie stwierdza: „Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci”. Zasada ta wynika z przekonania, że sakrament małżeństwa tworzy nierozerwalną więź między małżonkami, której nie może rozwiązać nawet decyzja sądu cywilnego o rozwodzie. Dlatego z perspektywy Kościoła, osoby, które uzyskały rozwód cywilny, nadal pozostają w związku małżeńskim przed Bogiem, co ma kluczowe znaczenie dla możliwości zawarcia nowego małżeństwa kościelnego.
Możliwości zawarcia ślubu kościelnego po rozwodzie cywilnym
Ślub kościelny po rozwodzie cywilnym jest możliwy tylko w ściśle określonych przypadkach. Najważniejsze rozróżnienie dotyczy tego, czy poprzedni związek był zawierany w Kościele, czy był to wyłącznie ślub cywilny. W przypadku gdy poprzedni związek był tylko cywilny, Kościół uznaje, że z punktu widzenia prawa kanonicznego taki związek nigdy nie był ważny sakramentalnie. „Zatem po rozwiązaniu tego cywilnego kontraktu (po rozwodzie), można zawrzeć prawdziwe małżeństwo przed Bogiem” – wyjaśnia duchowny w Przewodniku Katolickim4. Oczywiście, w takiej sytuacji konieczne jest uzyskanie zgody ordynariusza miejsca (biskupa) na zawarcie sakramentu małżeństwa, zgodnie z Dekretem ogólnym Konferencji Episkopatu Polski.
Stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego
Dla osób, które zawarły wcześniej ślub kościelny, jedyną drogą do ponownego zawarcia ślubu w Kościele jest uzyskanie stwierdzenia nieważności poprzedniego małżeństwa, potocznie nazywanego „unieważnieniem”. Proces ten nie jest tożsamy z rozwodem, ponieważ nie rozwiązuje istniejącego małżeństwa, ale stwierdza, że z określonych powodów nigdy nie zostało ono ważnie zawarte. Powodem unieważnienia małżeństwa kościelnego może być sytuacja, w której ktoś składa przysięgę małżeńską wbrew swojej woli, ma zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe czy zaburzenia psychoseksualne2. Inne przyczyny obejmują zbyt młody wiek w momencie ślubu (poniżej 16 lat dla mężczyzny i 14 dla kobiety) oraz inne okoliczności, które Kościół uznaje za przeszkody do zawarcia ważnego małżeństwa.
Ile po rozwodzie można wziąć ślub kościelny?
Kwestia czasu, ile po rozwodzie można wziąć ślub kościelny, zależy od indywidualnej sytuacji i rodzaju procedury, przez którą trzeba przejść. W przypadku gdy poprzedni związek był tylko cywilny, czas potrzebny na uzyskanie zgody biskupa może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy. Znacznie dłużej trwa proces stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego, który może ciągnąć się nawet kilka lat, w zależności od skomplikowania sprawy i obciążenia sądów kościelnych. Warto również pamiętać, że przed przystąpieniem do procedur kościelnych, małżeństwo cywilne musi być formalnie rozwiązane, a wyrok rozwodowy prawomocny, co zajmuje co najmniej 21 dni od ogłoszenia wyroku, jeśli nikt nie składa wniosku o uzasadnienie ani apelacji.
Procedura i wymagane dokumenty do unieważnienia małżeństwa
Aby rozpocząć proces stwierdzenia nieważności małżeństwa, niezbędne jest przygotowanie i złożenie skargi powodowej (pozwu) zgodnie z normami prawa kanonicznego. Do dokumentacji należy dołączyć akt zawarcia małżeństwa i pozew o rozwód, a także inne dokumenty, które mogą potwierdzać okoliczności wskazujące na nieważność związku2. Cały proces odbywa się przed trybunałem kościelnym i obejmuje przesłuchania świadków, ekspertyzy psychologiczne oraz analizę dowodów. Po zakończeniu procesu sąd kościelny wydaje wyrok, który może zostać uzupełniony o klauzulę zakazującą ponowne zawarcie małżeństwa bez zgody ordynariusza, jeśli istnieją obawy, że podobne problemy mogłyby wystąpić w nowym związku1.
Śmierć małżonka a możliwość zawarcia nowego małżeństwa
Zgodnie z nauką Kościoła katolickiego, śmierć współmałżonka jest jedyną okolicznością, która w sposób naturalny rozwiązuje więź małżeńską. W świetle prawa kościelnego osoby, które zakończyły związek małżeński na drodze rozwodu cywilnego, nie są uznawane za ludzi stanu wolnego, dopóki ich małżonek żyje. „Dopiero w chwili zgonu małżonka, uzyskują status wdowy lub wdowca, a co za tym idzie, zgodnie z prawem kościelnym, mogą wstąpić ponownie w związek sakramentalny” – wyjaśnia kancelaria kanoniczna. W takiej sytuacji osoba pragnąca zawrzeć nowy związek małżeński musi przedstawić akt zgonu poprzedniego małżonka, aby udokumentować swój stan wolny w rozumieniu prawa kanonicznego.
Przywilej pawłowy i inne szczególne przypadki
Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje również inne sytuacje, w których możliwe jest rozwiązanie węzła małżeńskiego. Jedną z nich jest tzw. przywilej pawłowy, który dotyczy małżeństw zawartych przez osoby nieochrzczone. „Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane na mocy przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt zawarcia nowego małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła”. Innym przypadkiem jest małżeństwo niedopełnione, które może być rozwiązane przez Biskupa Rzymskiego (papieża) na prośbę jednej lub obu stron. Te szczególne sytuacje dotyczą jednak niewielkiego odsetka przypadków i podlegają ścisłym procedurom kościelnym.
Porównanie procedury ślubu cywilnego i kościelnego po rozwodzie
Ślub cywilny po rozwodzie jest zdecydowanie łatwiejszy do przeprowadzenia niż ślub kościelny. W przypadku ślubu cywilnego wystarczy posiadać prawomocne orzeczenie o rozwodzie i złożyć wymagane dokumenty w Urzędzie Stanu Cywilnego3. Po upływie miesiąca od złożenia zapewnienia o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa, można zawrzeć nowy związek. Natomiast procedura kościelna jest znacznie bardziej skomplikowana i długotrwała, zwłaszcza gdy wymaga stwierdzenia nieważności poprzedniego małżeństwa. „Do zawarcia ślubu kościelnego po rozwodzie cywilnym, niezbędne jest przejście przez procedurę stwierdzenia nieważności pierwszego małżeństwa” – podkreśla Ślubny Poradnik.
Konsekwencje zawarcia drugiego ślubu cywilnego bez uregulowania sytuacji kościelnej
Wielu katolików decyduje się na zawarcie ponownego małżeństwa cywilnego, mimo że ich sytuacja kościelna nie jest uregulowana. Zgodnie z prawem polskim, można wziąć ślub cywilny nie mając rozwodu kościelnego (lub stwierdzenia nieważności małżeństwa). „Z prawnego punktu widzenia, rozwód kościelny nie jest wymagany do zawarcia kolejnego związku małżeńskiego. Wymagany jest natomiast rozwód cywilny”. Jednak dla osób wierzących taka sytuacja wiąże się z pewnymi konsekwencjami w życiu religijnym, w tym z niemożnością przystępowania do komunii świętej. Kościół katolicki traktuje takie osoby jako żyjące w związku niesakramentalnym, co ma wpływ na ich uczestnictwo w życiu sakramentalnym Kościoła.
Podsumowanie możliwości zawarcia ślubu kościelnego po rozwodzie
Podsumowując, możliwość zawarcia ślubu kościelnego po rozwodzie cywilnym zależy od kilku kluczowych czynników. Jeśli poprzedni związek był tylko cywilny, możliwe jest zawarcie ślubu kościelnego po uzyskaniu zgody biskupa. Jeśli natomiast poprzednie małżeństwo było zawarte w Kościele, konieczne jest uzyskanie stwierdzenia nieważności tego związku, co jest procesem skomplikowanym i długotrwałym. Alternatywnie, śmierć poprzedniego małżonka również umożliwia zawarcie nowego związku w Kościele. Warto pamiętać, że Kościół katolicki nie uznaje rozwodu jako rozwiązania węzła małżeńskiego, dlatego tak istotne jest rozróżnienie między rozwodem cywilnym a stwierdzeniem nieważności małżeństwa kościelnego5. Osoby planujące ponowny ślub powinny skonsultować swoją sytuację z duszpasterzem, który pomoże im zrozumieć ich indywidualną sytuację w świetle prawa kanonicznego.
Rzeczywiste szanse na ślub kościelny po rozwodzie
Realne szanse na zawarcie ślubu kościelnego po rozwodzie zależą w dużej mierze od indywidualnej sytuacji oraz od powodów, dla których poprzednie małżeństwo się rozpadło. Proces stwierdzenia nieważności małżeństwa nie jest formalnością i nie zawsze kończy się pomyślnie. „Unieważnienie opiera się na przeświadczeniu, że małżeństwo zostało zawarte już jako nieważne, czyli w momencie wstępowania w związek małżeński istniała przyczyna uniemożliwiająca, a mimo to związek został zawarty”7. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie przez sądy kanoniczne, a sam proces wymaga cierpliwości i determinacji. Statystyki pokazują, że liczba osób rozwiedzionych w Polsce stale rośnie, podobnie jak liczba powtórnych małżeństw, co stawia Kościół przed wyzwaniem duszpasterskim dotyczącym osób w sytuacjach nieregularnych6.
[1]: https://www.ekumenizm.pl/ekumenizm/slub-koscielny-po-rozwodzie-cywilnym/
[2]: https://tvn24.pl/biznes/prawo/uniewaznienie-malzenstwa-z-jakich-powodow-mozna-uniewaznic-slub-koscielny-kiedy-mozna-sie-o-to-starac-st6100080
[3]: https://itogis.pl/blog/slub-cywilny-po-rozwodzie-dokumenty-terminy-formalnosci/
[4]: https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2010/Przewodnik-Katolicki-24-2010/Poradnik-duchowy/Slub-koscielny-osoby-cywilnie-rozwiedzionej
[5]: https://inneobraczki.pl/blog/drugi-slub-z-tym-samym-mezem/
[6]: https://suknieboho.pl/czy-drugi-slub-jest-mozliwy-slub-koscielny-i-slub-cywilny-po-rozwodzie
[7]: https://www.targislubne.pl/sn/slub-z-rozwodnikiem
[8]: https://www.gov.pl/web/gov/wez-slub-cywilny
[9]: https://wpia.uwm.edu.pl/czasopisma/sites/default/files/uploads/KPP-Monografie/6/139-152.pdf
